Hooggevoeligheid is een eigenschap van het zenuwstelsel (het is gevoeliger) in combinatie met de hersenen. (De rechterhersenhelft is beter doorbloed bij hooggevoelige mensen). Ook hebben hooggevoelige mensen meer stresshormonen (cortisol en adrenaline) in hun bloed. Hooggevoeligheid is dus biologisch verklaarbaar. Hooggevoeligheid is geen stoornis. Ongeveer 20% van de mensen is hooggevoelig. Het is waarschijnlijk een erfelijke eigenschap, die evenveel voorkomt onder mannen als vrouwen. Ook bij dieren komt hooggevoeligheid voor. Er zijn inmiddels vele onderzoeken beschikbaar over het begrip Hooggevoeligheid.
Elaine Aron, Amerikaans psychotherapeute en universitair docente is de grondlegster van het begrip HSP. Een hooggevoelig persoon is meer dan gemiddeld gevoelig voor indrukken en prikkels en merkt meer signalen en details op. Alle indrukken worden uitgebreider en intensiever gefilterd dan bij de gemiddelde mens. Wat anderen normaal vinden, zoals mensenmassa’s of harde muziek, kan voor hooggevoelige mensen al snel te veel zijn. Zij raken overprikkeld door letterlijk een teveel aan (sterke) prikkels. Prikkels kunnen geluid, licht, geur, sfeer, energieën, drukke ruimten, straling zijn. Zoals elke eigenschap gaat hooggevoeligheid gepaard met zowel positieve kanten als valkuilen. Hooggevoelige mensen voelen zich vaak anders en vaak onbegrepen.
Hoogsensitieve mensen zoeken graag verbinding. Ze hebben vaak een totaal overzicht, zijn empathisch, zich meer bewust van het onbewuste, zoeken naar harmonie, zijn tolerant, houden van rechtvaardigheid en eerlijkheid. Ze zijn zachtaardig, hulpvaardig, vriendelijk en gevoelig en kunnen makkelijk ‘out of the box’ denken. Ze hebben door het totaaloverzicht vaak eerder door dan anderen wat er gaat gebeuren. Ze hebben vaak een sterke verbeeldingskracht, zijn visueel ingericht, natuurgericht en houden meestal van dieren. Ook voelen ze zich vaak erg betrokken bij wat er in de wereld gebeurt. Ze kunnen zich heel goed voorstellen hoe anderen zich voelen. Ze pikken veel op van anderen en hebben voldoende rust en ruimte voor zichzelf nodig.
Hooggevoelige kinderen zijn sensitiever dan andere kinderen: ze reageren vanuit hun gevoel op de gebeurtenissen. Ze zijn gevoelig voor geuren, kleuren, beelden, sfeer en sensaties in hun lichaam nemen ze versterkt waar. Hun zintuigen staan altijd op ‘scherp’.
Kinderen kunnen door overprikkeling druk, boos en driftig worden, te opgewonden zijn, overstuur raken, gaan kibbelen, zich terugtrekken of zeuren.